/ / Общественно-политические
09.01.2020

Чаго не хапае беларускаму жыллёва-камунальнаму заканадаўству?

Мінулы год быў багаты на падзеі ў сферы жыллёва-камунальнай гаспадаркі – гэта і змена падыходу да капітальнага рамонту, і доўгачаканыя змены ў беларускім заканадаўстве. Як гэта ўсё павінна паўплываць на якасць паслуг, расказаў член праўлення Міжнароднай асацыяцыі менеджменту нерухомасці Генадзь Калёнаў.

член праўлення Міжнароднай асацыяцыі менеджменту нерухомасці Генадзь Калёнаў

– Генадзь Генадзевіч, ці можна сказаць, што наша краіна рухаецца ў правільным напрамку, калі мы гаворым аб развіцці жыллёва-камунальнай гаспадаркі?

– 2019 год быў вельмі ўдалы на заканадаўчыя змяненні ў галіне ЖКГ, і было зроблена шмат крокаў у гэтым напрамку. Але асабліва радуе тое, што гэта не стыхійныя дзеянні, а паслядоўныя рашэнні, якія маюць пэўную мэту і накіраваны на развіццё ўсёй сістэмы ЖКГ. Калі гаварыць пра іншыя краіны з постсавецкай прасторы, то менавіта Беларусь развіваецца больш мэтанакіравана.

– Але скептыкі кажуць, што да Еўропы нам яшчэ далёка?

– Параўноваць нашу рэспубліку з краінамі, дзе энергаэфектыўныя мерапрыемствы пачалі ажыццяўляць яшчэ ў ХVІІ стагоддзі, не зусім правільна. З-за геаграфіі і пэўных гістарычных фактаў кожная з іх мае свой унікальны вопыт. Таму прасцей і лагічней параўноўваць Беларусь з краінамі, якія не так даўно ўваходзілі ў склад СССР. Гэта будзе больш дакладны аналіз, і паказчык, як далёка мы адарваліся ад гэтых краін, – і ёсць рэальнае становішча. Напрыклад, Жыллёвы кодэкс Украіны і да гэтага часу пачынаецца са слоў аб перамозе Кастрычніцкай рэвалюцыі, іншымі словамі, галоўны дакумент у сферы ЖКГ там так і не змянілі. У Казахстане некалі стварылі кааператывы накшталт беларускіх таварыстваў уласнікаў, але яны аб'ядноўваюць самыя розныя сумесныя домаўладанні, якія могуць знаходзіцца ў розных частках горада. І самае цікавае, што старшыня гэтых кааператываў абіраецца пажыццёва і склікаць агульны сход уласнікаў таксама можа толькі ён. Палова ўласнікаў Казахстана проста не плаціць за жыллёва-камунальныя паслугі, таму што і там, і ва Украіне не існуе ніякага механізма ўздзеяння на неплацельшчыкаў.

– З гэтым зразумела, але ў Беларусі сёння самае надзённае пытанне – гэта капітальны рамонт...

– Калі мы гаворым пра цеплавую мадэрнізацыю, то ў Латвіі адрамантавана толькі 1,5 % жыллёвага фонду, ва Украіне – 2,65 %. І што важна, у гэтыя лічбы ўваходзіць і частковая цеплавая мадэрнізацыя. У Беларусі гэта робяць комплексна, і на сёння 5,2 % жыллёвага фонду мы ўжо ўцяплілі. Прычым рабілася гэта на 100 % са сродкаў бюджэту, і, наколькі я ведаю, такой практыкі не было ні ў адной краіне свету. Але галоўным адрозненнем будзе тое, што наша заканадаўства пабудавана так, што ў большасці выпадкаў прадугледжаны механізм выканання ўсіх правілаў – увесь працэс кантралюе дзяржава. З 2020 года склад работ пры правядзенні капітальнага рамонту будзе пашыраны і будзе зацверджаны ўжо больш высокай установай – Саветам Міністраў. Першыя сходы ўласнікаў будуць адбывацца ўжо за год ці паўтара да капітальнага рамонту, а кантрольным органам будзе прасцей правесці ацэнку на якасць гэтага рамонту.

– І што ўласнікі будуць абмяркоўваць на гэтых сходах?

– Яны змогуць прагаласаваць за прапанаваны план дадатковай мадэрнізацыі. Уласнікам фактычна толькі трэба будзе згадзіцца, усім будзе займацца заказчык, якога вызначыць мясцовая ўлада. У той жа Украіне для «цёплага» крэдытавання неабходна стварыць юрыдычную асобу, таварыства ўласнікаў, інакш ніхто грошы вам не дасць. У Беларусі прыкладна 50 % сумы за капітальны рамонт будуць кампенсаваны з бюджэту, астатнія сродкі будуць плаціць уласнікі. Гэта будзе крэдыт у беларускіх рублях на тэрмін ад 10 да 15 гадоў, які ўласнікі пачнуць плаціць толькі пасля завяршэння рамонту. Менавіта таму тарыфы на цяпло будуць стрымліваць, каб у людзей мелася магчымасць істотна знізіць спажыванне энергіі і каб яны былі гатовы да таго, што ў будучыні кошт цяпла вырасце да рэальных значэнняў.

– У іншых краінах усе рашэнні таксама прымае ўласнік жылля?

– Так, але структура жылля ў Беларусі адрозніваецца ад еўрапейскай. Калі параўноўваць дзве сталіцы, Берлін і Мінск, то ў Мінску каля 97 % шматкватэрных дамоў – гэта сумесныя домаўладанні з калектыўным уласнікам, то-бок гэта звычайныя людзі. У Берліне такіх дамоў толькі 14 %, ва ўсіх астатніх – унітарны ўласнік – розныя ўстановы, як дзяржаўныя, так і прыватныя. Таму ў іх выпадку ўсё значна прасцей, бо каб рашэнне прыняў калектыўны ўласнік, трэба праводзіць пэўную работу, трэба растлумачваць і пераконваць. Там, як і ў Беларусі, людзі не жадаюць прымаць такія рашэнні. І калі вы ўбачыце ў Германіі два розныя дамы, то больш дагледжаны дом абавязкова акажацца арэндным. У Беларусі большыя маштабы, і мы яшчэ не надта добра разумеем, што такое агульная маёмасць, таму аб'ём растлумачальнай работы тут павялічваецца. Апошні эксперымент у Мінску паказаў, што толькі на шасці агульных сходах са 100 уласнікі прагаласавалі «за». Толькі 6 % уласнікаў зразумелі, што цяпер гэта вельмі выгадна.

– А як у іншых краінах збіраюць грошы на капітальны рамонт?

– Адлічэнні паўсюль розныя, напрыклад, у Расіі іх пачалі збіраць толькі некалькі гадоў таму. Уласнікі ніколі не жадаюць збіраць грошы на капітальны рамонт, калі гэта не правіла, якое ўсталявалі пры набыцці жылля. У Беларусі такое правіла ёсць у Жыллёвым кодэксе, менавіта гэтым наша заканадаўства больш паходзіць на еўрапейскае. Механізм збору нічым не адрозніваецца ад іншых краін, але памеры адлічэнняў розныя. У Казахстане ўсё знаходзіцца на рэкамендацыйным узроўні, там усталяваны мінімальны і максімальны памеры платы, а сумеснае ўладанне ўжо ў гэтых рамках прымае рашэнне. У краінах Цэнтральнай Еўропы памер адлічэнняў рыхтуе кіраўнік сумеснага домаўладання (менеджар кампаніі), а агульны сход уласнікаў яго зацвярджае. Але трэба разумець, што кіраўнік (менеджар) робіць гэта прафесійна, бо ў яго ёсць адпаведная падрыхтоўка.

– А ў цэлым, чым павінен займацца кіраўнік (менеджар)?

– Кіраваннем, і толькі. Напрыклад, у Расіі ён забяспечвае ўласнікаў усімі відамі паслуг. Беларусь жа стала бліжэй да Еўропы – з 2020 года нашы кіруючыя кампаніі будуць займацца толькі кіраваннем. Кампаніі павінны будуць заключыць дагавор з кожным уласнікам, дзе будуць прапісаны абавязкі абодвух бакоў, арганізаваць конкурс і пракантраляваць працэс. Менавіта гэта і ёсць кіраванне. У жыроўцы з'явіцца новая паслуга, самая галоўная паслуга, ад якой залежыць усё астатняе, Беларусь выйдзе на зусім іншы ўзровень адносін паміж кампаніямі і ўласнікамі.

– А як гэты працэс арганізаваны ў іншых краінах на постсавецкай прасторы?

– Там такая спроба не ўдалася. У Казахстане кампаніям заканадаўча забаронена займацца сэрвіснымі паслугамі, але яны гэта робяць. Таму што акрамя гэтай фармулёўкі не было ніякіх дзеянняў. У жыллёва-камунальнай гаспадарцы можна вырашыць праблему толькі комплексна, усё павінна быць узаемазвязана, і гэта займае пэўны час. Рашэнне складаных праблем ніколі не можа выяўляцца ў простай фармулёўцы. Гэта папулізм. Тую ж дэпазітную сістэму збору адходаў нельга было стварыць толькі з дапамогай адпаведнага ўказа, гэта велізарны аб'ём работы розных структур. У выніку ў Беларусі з'явіцца свая ўнікальная сістэма, таму што пад нашу краіну адаптавалі найлепшыя паспяховыя практыкі. Менавіта па такой схеме і ідзе развіццё ў розных кірунках, і на сёння ў Беларусі створана вельмі шмат практык, заснаваных на найлепшым еўрапейскім вопыце. Скажу больш, нашым калегам з краін СНД няма ніякага сэнсу ехаць некуды далёка, усё гатовае ўжо ёсць тут, у нас.

– У тым ліку і правілы?

– Так, і толькі потым – будаўніцтва і продаж. У нас ёсць правілы ў адрозненне ад іншых краін, і хай яны рэалізуюцца яшчэ не на 100 %, але яны ёсць. Пры гэтым, калі ты не ведаеш правілаў, то гэта не вызваляе цябе ад адказнасці. Калі чалавек іх не выконвае, гэта значыць толькі тое, што ў яго няма жадання. Той жа Жыллёвы кодэкс у новай рэдакцыі даўно ёсць у продажы, патрэбна толькі жаданне з ім азнаёміцца.

– Менавіта для гэтага і павінна быць пачуццё ўласнасці, якое ў беларусаў адсутнічае?

– Пачуццё ўласнасці – гэта рэлігійнае паняцце. Гэта тое, чаго можа і не быць. Калі беларус пераязджае жыць у Аўстрыю, ён адразу ж выконвае ўсе правілы. І наадварот, калі аўстрыец пераязджае ў Мінск, ён з першага дня пачне выгульваць сабаку без намордніка там, дзе яму ўздумаецца. Бо ён ведае, што за гэта яму нічога не будзе. І не варта гаварыць аб тым, што чалавек рэзка недзе згубіў гэтае пачуццё. Проста павінны быць правілы, і вось менавіта дзяржава павінна іх устанавіць. Інфармаваць уласнікаў павінны кіраўнікі (менеджары кампаній), і каб гэта рабіць, яны самі павінны быць добра падрыхтаваныя. І тут таксама роля дзяржавы – стварыць комплексную сістэму падрыхтоўкі гэтых кіраўнікоў (менеджараў кампаній). Іншымі словамі, дзяржава павінна стварыць усе ўмовы, і нічога болей. Дзяржава не павінна ўмешвацца ў адносіны ўласнікаў і кампаній, гэта вельмі дорага.

Валерыя Кіслая, «Звязда», 9 студзеня 2020 г.