/ / Общественно-политические
06.04.2018

Усё геннае проста: па электроннай базе ДНК фіксуецца больш чым тысяча супадзенняў у месяц

Як толькі ў навінах прагучалі словы «авіякатастрофа» ці «пажар», судмедэксперты разумеюць – неўзабаве ім давядзецца старанна папрацаваць. Часта толькі яны могуць устанавіць асобы загінулых. Таму што ДНК з'яўляецца «біялагічным дакументам», які, у адрозненне ад пашпарта, немагчыма страціць. Як праходзіць апазнанне з дапамогай генетычнай экспертызы, даведалася карэспандэнт «Рэспублікі».

Экспертиза ДНК

Спосабаў ідэнтыфікацыі асобы шмат. Можна вызначыць чалавека па адпячатках пальцаў, індывідуальных прыкметах, зубной формуле, асаблівасцях будовы цела. Самы надзейны спосаб – генетычная экспертыза. Яна прызначаецца ў выпадках, калі астанкі моцна пашкоджаныя і звычайныя метады ідэнтыфікацыі немагчыма прымяніць.

– Дэзаксірыбануклеінавая кіслата – гэта носьбіт генетычнай інфармацыі пра чалавека, – уводзіць мяне ў курс справы намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення судова-медыцынскіх экспертыз ДКСЭ Сяргей Бароўка. – Для правядзення малекулярна-генетычнай экспертызы даныя аналізу бліжэйшых сваякоў супастаўляюць з вынікамі даных з месца здарэння. Гэта дазваляе ўстанавіць ці абвергнуць роднасныя сувязі паміж людзьмі і такім чынам ідэнтыфікаваць загінулага.

Экспертам не раз даводзілася працаваць на пажарах з масавай гібеллю людзей. Так здарылася ў доме-інтэрнаце ў Казловічах у 2003 годзе. Страшны пажар у псіхіятрычным шпіталі забраў жыцці 31 пацыента. Дзесяць з іх былі ідэнтыфікаваныя па ўзорах блізкіх сваякоў. Тады ў краіне ўпершыню ўкаранілі даследаванне мітахандрыяльнай ДНК, па якой апазналі яшчэ пяць загінулых. З тых часоў генетычныя экспертызы пайшлі далёка наперад. Сёння вучоныя працуюць над тым, каб па ДНК вызначыць колер вачэй, валасоў і ўзрост чалавека.

Цікаўлюся, ці можа цела на пажары згарэць да стану, калі яго нельга будзе апазнаць?

– Можа, – расставіў кропкі над «i» Сяргей Бароўка. – Але толькі калі чалавек упадзе ў сталеплавільную ці шкловыдзімальную печ, дзе тэмпература больш за тысячу градусаў. На пажары такіх тэмператур, як правіла, не бывае.

Не варта выключаць у некаторых здарэннях і крымінальны намер. Каб схаваць сляды забойства, ахвяру могуць абліць гаручай вадкасцю. У практыцы экспертаў быў выпадак, калі злачынцы палілі цела ахвяры на працягу двух сутак. Але нават тады спецыялістам удалося праліць святло на абставіны забойства.

Пры ідэнтыфікацыі неапазнаных ахвяр эксперт адбірае ўзоры, даследуе ДНК і памяшчае вынікі ў электронную базу. Узоры аўтаматычна звяраюцца на прадмет супадзення з тымі, што ўжо ёсць у базе. У гэтай жа базе сабраныя генатыпы сваякоў зніклых без вестак людзей.

Аднойчы нашым экспертам прыйшлося працаваць над ідэнты­фікацыяй ахвяр авіякатастрофы. У 2003 годзе ў Гродзенскай вобласці разбіўся спартыўны самалёт без усялякіх апазнавальных знакаў. «Вільгу-35» выпадкова знайшоў паляўнічы ў лясах ля глухой вёсачкі Святое Балота праз восем месяцаў пасля падзення. Побач з самалётам знайшлі чатыры ахвяры. Пазней высветлілася, што за штурвалам быў літоўскі пілот-аматар. Ён уваходзіў у міжнародную злачынную групоўку, якая незаконна перавозіла людзей у краіны Заходняй Еўропы. У момант катастрофы на борце знаходзіліся нелегалы з Індыі.

– Асноўная складанасць пры працы на месцы авіякатастроф, па словах расійскіх калег, заключаецца ў тым, што даводзіцца працаваць з мноствам фрагментаў. Па кожным трэба праводзіць асобнае даследаванне, – кажа Сяргей Бароўка.

З дапамогай генетычнай экспертызы таксама можна ўстанавіць асобы загінулых дзясяткі гадоў назад. Таму да яе дапамогі часам звяртаюцца сваякі загінулых у гады Вялікай Айчыннай вайны.

– У мінулым годзе пошукавы атрад знайшоў адзінаццаць шкілеціраваных астанкаў ваеннага часу, – успамінае эксперт. – Па салдацкім жэтоне атрымалася вызначыць асобу аднаго з байцоў і знайсці сваяка. Той звярнуўся да нас для пацверджання сваяцтва. І экспертыза яго пацвердзіла.

Для правядзення экспертызы бяруць пробы генетычнага матэрыялу ў блізкіх сваякоў – бацькоў і дзяцей. Стандартная ідэнтыфікацыя праводзіцца шляхам даследавання аўтасомнай ДНК. Той самай, па якой праводзяцца экспертызы па ўстанаўленні бацькоўства. Калі ў чалавека няма блізкіх сваякоў, то даследуюць узоры сваякоў па мацярынскай ці бацькоўскай лініях. Па першай вывучаюць X-храмасому, па другой – Y-храмасому. Часам даводзіцца звяртацца да эксгумацыі блізкіх сваякоў. Калі ў чалавека наогул няма кроўных сваякоў, могуць даследаваць прадметы асабістага карыстання. Няма аднолькавай схемы. Да кожнага выпадку патрэбны індывідуальны падыход.

Іна Гарбаценка, «Рэспубліка», 6 красавіка 2018 г.